Subtiel geschilderde potten, kruiken en vazen in zachte kleuren en af en toe een blik op de binnenplaats waar Morandi op uitkeek. Maar de Italiaanse kunstenaar was ook een liefhebber van architectonische vormen en in zijn stillevens ontdek je het straatbeeld van Bologna.

Welkom in Museum Belvédère

Een grijze lucht, weidse vergezichten en een vlak landschap: het contrast tussen landgoed Oranjewoud – vlakbij Heerenveen – en de Noord-Italiaanse stad Bologna met zijn warme kleuren, middeleeuwse palazzo’s en gezellige pleintjes is groot. Toch ontmoeten op dit landgoed – ooit het buitenverblijf van de Oranjes – Friesland en Bologna elkaar: in Museum Belvédère. In het rechthoekige met zwarte basaltplaten afgewerkte gebouw is het eerste museum voor moderne en hedendaagse kunst van Friesland gevestigd. Wisseltentoonstellingen zijn hier het toverwoord. Van 24 februari tot en met 10 juni 2018 kun je hier tientallen werken van de Bolognese schilder Giorgio Morandi (1890-1964) bewonderen. De Italiaanse kunstenaar die wordt omschreven als de grootmeester van de stillevenkunst in de 20ste eeuw…

Kennismaking met een bijzondere Bolognese schilder

Maar liefst de hele linkerhelft van Museum Belvédère is gereserveerd voor de typerende vazen, potjes en flessen die Giorgio Morandi in de laatste twintig jaar van zijn leven heeft geschilderd. Het museum ligt een paar kilometer buiten Heerenveen, op ruim 1.300 kilometer afstand van Museo Morandi: het Bolognese museum voor moderne kunst waarmee nauw is samengewerkt om de tentoonstelling op te zetten. Bezoekers worden verwelkomd met bewegende straatbeelden van Bologna. De warme kleuren van de portico’s –  die zo karakteristiek zijn voor de Noord-Italiaanse stad – brengen ons meteen terug naar de geur van tagliatelle al ragù en de bitterzoete smaak van Aperol-Spritz. Maar behalve een culinair paradijs, is Bologna ook de stad waar Morandi al zijn stillevens schilderde. Stillevens die vooral na zijn dood wereldwijd beroemd zijn geworden vanwege hun tijdloosheid, de subtiel geschilderde voorwerpen en de eenvoudige thema’s.

Steeds hetzelfde maar dan anders

In Museum Belvédère zijn veel van deze stillevens te bewonderen: Vazen, potjes en flessen in verschillende kleuren en wisselende composities laten zien hoe Morandi’s schilderijen gekenmerkt worden door herhaling en subtiele variatie: ‘steeds hetzelfde doen, maar dan anders’. Toegegeven, om de schilderijen te kunnen waarderen is liefde voor stillevens een voorwaarde. Maar de Groningse kunstenares Ada Duker heeft een extra dimensie aan het werk van de Bolognese schilder toegevoegd: zij ontdekte dat veel schilderijen van Morandi geïnspireerd lijken te zijn op de Bolognese stadsarchitectuur en illustreert dit aan de hand van verschillende fotoseries’s die ook op de tentoonstelling te zien zijn. In Morandi’s stillevens zie je dicht naast elkaar geplaatste verticale vormen (zoals flessen en vazen) die lijken op de zuilen van de portico’s die vrijwel alle Bolognese straten sieren. De portico’s hebben okergele, oranje en rode kleuren: net als veel van Morandi’s voorwerpen.

Een nieuwe blik op Morandi

‘De kleine variaties die Morandi in de stillevens aanbrengt, voltrekken zich voor je ogen als je door de straten van Bologna loopt. Elke stap een nieuw beeld, een nieuwe compositie. Minieme verschillen in kleur en vorm van pilaren en bogen’, zo omschrijft Ada Duker de relatie tussen Morandi’s werk en het Bolognese straatbeeld. Met die woorden in gedachten, kijken we met andere ogen naar de schilderijen. Misschien is dat wat de schilder bedoelde met de tekst die aan het begin van de tentoonstelling boven de deur hangt: ‘Men kan over de wereld reizen en niets zien. Om de wereld te begrijpen is het niet noodzakelijk om veel te zien, maar om goed te kijken naar wat je daadwerkelijk ziet’.

Morandi’s atelier

De schilder hield zelf echter niet van reizen en verliet Bologna zelden. Hij woonde samen met zijn drie ongehuwde zussen en leidde een teruggetrokken bestaan in zijn atelier in de Via Fondazza, een smalle straat aan de rand van de oude binnenstad. Morandi was soms dagen bezig de voorwerpen die hij wilde schilderen te verplaatsen en te verschuiven tot hij de juiste compositie vond. Zijn studio was ook sober ingericht en bestond uit een kamer met slechts één raam. Tegenwoordig is zijn atelier in Bologna publiek toegankelijk. Maar ook bezoekers van Museum Belvédère kunnen Morandi’s atelier bewonderen. Aan het einde van de tentoonstelling is het atelier met levensgrote foto’s nagemaakt. Aan een houten tafel bladeren bezoekers door het mooi vormgegeven boek van Ada Duker Onvermoede stillevens en de rijk geïllustreerde catalogus over het werk van de kunstenaar die beschouwd wordt als een van de belangrijkste schilders van de 20ste eeuw.

Van Bologna naar Friesland en weer terug

Dat Morandi vele kunstenaars na hem inspireerde, blijkt ook in de rechtervleugel van het museum: daar zijn werken van Nederlandse kunstenaars te zien, die gebaseerd zijn op Morandi. Een voorbeeld is ‘A room for Morandi’ van de Groningse kunstenares Jet van Oosten: een eenvoudige kamer waar alle meubels en voorwerpen zijn bekleed met beige textiel. Maar bezoekers die zich even in Bologna willen wanen, kunnen beter in de linkervleugel blijven. Dwalend tussen de kruiken, vazen en potten die Morandi in de laatste twintig jaar van zijn leven schilderde en de foto’s van straatbeelddetails, krijgen we inderdaad het gevoel onder de middeleeuwse Bolognese portico’s door te wandelen. Zo brengt de tentoonstelling je even terug van het Friese landschap en de oranjekoek in het museumrestaurant, naar de geuren en kleuren van de Bolognese straten.

Praktische info

Museum Belvédère
Bezoekadres: Oranje Nassaulaan 12, Heerenveen-Oranjewoud
Tel: 0513-644999
Website: www.museumbelvedere.nl
Openingstijden: Dinsdag t/m zondag 10.00-17.00 uur. Op maandag gesloten. Tijdens de
tentoonstelling ‘Giorgio Morandi | Bologna’ is het museum een uur eerder open, dus vanaf
10.00 uur.

Museo Morandi
Museo Morandi is onderdeel van het MAMbo: Modern Art Museum Bologna
Bezoekadres: Via Don Giovanni Minzoni, 14, Bologna
Tel: 0031-0516496611
Website: www.mambo-bologna.org
Openingstijden: Dinsdag, woensdag en vrijdag t/m zondag 10:00-18:30. Donderdag 10:00-22:00.
Maandag gesloten.

Huis en atelier van Morandi
Bezoekadres: Via Fondazza 36, Bologna
Tel: 0031-0516496611
Website: http://www.bolognawelcome.com/en/home/discover/places/architecture-and-monuments/historical-buildings-and-streets/casa-morandi/
Bezoekmogelijkheden: Bezoek op afspraak via bovenstaan telefoonnummer of via casamorandi@comune.bologna.it. De bezoektijden staan op bovenstaande website.

Om thuis te lezen
Een aanrader is de rijk geïllustreerde catalogus die is uitgebracht ter ere van de expositie. In dit boek wordt een ruime selectie van Morandi’s stillevens getoond: schilderijen, tekeningen en enkele grafische werken. Het boek wordt ingeleid door Alessia Masi, directeur van het Museo Morandi in Bologna. Daarnaast is er aandacht voor de stad Bologna met de door Ada Duker fotografeerde architectuurfragmenten, en auteur Jan Brokken schreef over zijn ervaringen met Bologna en het werk van Morandi. Het boek wordt beschouwd als een verrassende en nieuwe kennismaking met Morandi en biedt daarnaast een interessante blik op de Bolognese architectuur en het karakteristieke straatbeeld. Het boek kost € 25,-. Een andere aanrader is het mooi vormgegeven boek met foto’s van Ada Duker: Onvermoede stillevens. Het boek is een ode aan de schoonheid van de stad Bologna en de prijs is € 22,50. Beide boeken zijn te koop via de webshop van Museum Belvédère.