In de openbare stadsbibliotheek van Bologna reis je in een paar minuten door de tijd. Van Romeinse ruïnes onder het palazzo naar futuristische stadsplanning op de bovenste verdieping. Gelegen aan Piazza Nettuno is het een van de belangrijkste gebouwen van de stad. Laat je verrassen..  

Basketballen in de beurszaal

De keurig geklede toeschouwers op de tribune volgen aandachtig de mannen in korte broeken en strakke sporthemden. Zacht geroezemoes vult de historische zaal, maar het ritmische gestuiter van de basketbal overheerst. De tribunes op de begane grond en op de galerijen van de eerste en tweede verdieping, zitten overvol. Het zijn de jaren zestig van de vorige eeuw. De jaren waarin Bologna volledig in de ban is van een basketbalderby. Een strijd die zich hier – in de tegenwoordige stadsbibliotheek – afspeelde.

Snel maak ik een foto van het tafereel. Of eigenlijk van de zwart-witfoto in het trappenhuis van Salaborsa. Studenten, oude mannen met kranten en ouders met kinderen lopen voorbij. Het is moeilijk voor te stellen dat dit historische gebouw in de naoorlogse jaren werd omgetoverd tot een basketbalhal. Je moet er maar opkomen. Ik werp een blik op een andere foto uit het verleden. De centrale hal van Salaborsa staat vol lange houten tafels. Mannen in nette pakken voeren geanimeerde gesprekken. Over aandelen. Salaborsa betekent namelijk niet voor niets ‘beurszaal’.

Romeinse Ruïnes

Een veelzijdig gebouw dus, die Salaborsa. Ik ben er vaak geweest en toch blijf ik me verbazen over de transformaties die de grote zaal met haar verdiepingen en ondergrondse ruïnes in de afgelopen eeuwen heeft ondergaan. Laat ik bij die ondergrondse ruïnes beginnen. De centrale hal bestaat namelijk uit matglazen platen waar je regelmatig bezoekers doorheen ziet turen. Hieronder liggen de meer dan tweeduizend jaar oude ruïnes van het Romeinse “Bononia”. Loop via de trappen aan de linkerkant naar beneden en je ontdekt de smalle loopbrug die langs en over de opgravingen leidt.

Als je goed kijkt, vormen de zandkleurige stenen de restanten van Romeinse straten en een basiliek. Bezoekers fluisteren en wijzen elkaar op muurtjes en doorgangen. Er heerst hier beneden een eerbiedige rust. Een scherp contrast met de drukte boven. Door de matglazen platen boven je hoofd zie je bezoekers langs de exposities drentelen en haasten studenten zich naar de inleverbalie van de bibliotheek. Maar tussen de ruïnes heerst de rust van het verleden. Het verleden is echter voorbij. Tijd om naar boven te gaan.

Koffietijd

De beste plek om Salaborsa en haar bezoekers te observeren, is vanaf het overdekte terras van de koffiebar aan de zijkant van de centrale hal. Op de rode en oranje stoeltjes heb je goed zicht op wat zich in de hal afspeelt. En dat is heel wat. Op de begane grond bevinden zich namelijk een speelzaal voor peuters en verschillende bibliotheekzalen voor kinderen, tieners en volwassenen. Een groot deel van de bezoekers van Salaborsa komt echter voor de exposities die hier worden georganiseerd.

Wandel langs de foto’s, tekeningen of verhalen – vaak met een verrassende invalshoek – voor je bij de koffiebar een espresso en een bombolone bestelt. Dit kleine puddingbroodje is een van de gebakjes die je vanuit de glazen vitrine toelachen. De prijzen zijn laag en de mensen achter de bar werken daar al decennia en kennen de meeste bezoekers. Geen wonder dat studenten, ouderen en ouders met kinderen hier graag komen. Op de zachtgele muren staan teksten over koffie en er is vrijwel altijd een stoel vrij.

Op naar de toekomst

Dat geldt niet voor de stoelen in de leeszaal op de eerste verdieping. Oudere mensen bladeren door kranten en studenten turen naar hun laptop. Behalve een enkele zucht is het stil. Zachtjes, om niemand te storen, loop ik langs de crèmekleurige zuilen met de sierlijke zwarte balustrade en passeer studiezalen en duizenden boeken. Geen slecht idee van het stadsbestuur om Salaborsa in 2011 om te toveren tot openbare stadsbibliotheek. In de afgelopen twintig jaar is de bibliotheek uitgegroeid tot een begrip. Iedereen kent haar.

Om dit voor te toekomst te behouden, huisvest de tweede verdieping het Urban Bologna Center: een studiecentrum voor (toekomstige) stadsplanning. Ik ben nu op de bovenste verdieping en bevind me vlak onder het plafond. Dat lijkt uit meer dan honderd gouden fotolijsten te bestaan. In werkelijkheid is het een schildering, en  een die niet snel verveelt. Net als de bedrijvigheid beneden. Salaborsa kent een bewogen geschiedenis, en dankzij de vele bezoekers lacht de toekomst haar tegemoet.