Als Sinterklaas in Nederland nog over de daken galoppeert, is Bologna al in de ban van Babbo Natale: de Italiaanse kerstman. Kleine straatjes staan plotseling vol houten kraampjes en onder alle portico’s klinken kerstliedjes. Binnen maken de vrouwen tortellini, maar buiten zijn de kerstmarkten. Op zoek naar de ingrediënten voor een Bolognees kerstfeest…

Kerst met Marco Minghetti

Onze handen warmend aan de Italiaanse glühwein kijken we om ons heen. Aan ons hoge statafeltje in het midden van Piazza Minghetti hebben we een goed zicht op de houten huisjes met dennentakken en rode slingers waar we tussen staan. De speakers produceren Italiaanse kerstliedjes en de geur van gepofte kastanjes probeert de zoete lucht van snoep en chocolade te overtreffen. Om ons heen kletsen en lachen Italiaanse families, stelletjes en vriendengroepen honderduit. Dankzij hun dikke jassen en mutsen, de vuurkorven en vooral de glühwein let niemand op de kou, hoewel de temperatuur rond het vriespunt schommelt. Dat Italië niet altijd gelijk staat aan warm weer, bewijst Bologna in december. De Italianen zelf trotseren de kou ogenschijnlijk onaangedaan: aan de voet van het beeld van Marco Minghetti is de stoep bezaaid met etende studenten. De kerstmarkt op het plein dat vernoemd is naar deze 19de-eeuwse staatsman en econoom richt zich duidelijk op eten en drinken. Niet geheel toevallig de grootste hobby van elke Bolognees. Kerst in Bologna bestaat dan ook vooral uit heerlijke gerechten en goede wijn: thuis met la famiglia, maar zeker ook op de verschillende kerstmarken in het historisch centrum.

Eén grote glinsterende etalage

Het Sinterklaasfeest kennen de Italianen niet en vanaf eind november staat heel Bologna in het teken van kerst. Bolognezen zijn bijna even dol op kerstverlichting als op het lokale gerecht tagliatelle al ragù (bij ons beter bekend als ‘pasta Bolognese’). Bolognezen beschrijven hun stad in december dan ook als ‘één grote glinsterende etalage’ waar je in elke straat andere kerstversiering en verlichting tegenkomt. Van Piazza Minghetti lopen we door de smalle straatjes van het middeleeuwse marktdistrict naar het hart van de stad. Piazza Maggiore verwelkomt ons met een paar houten huisjes aan de zijkant van het 13de-eeuwse plein. Hier geen grote groepen mensen of lange rijen voor de eetkraampjes. De meeste kerstmarken in Bologna zijn te vinden in smalle straatjes die normaal niet in de schijnwerpers staan. Zo’n straatje is de Via Alta Bella. Maar voor we op de volgende kerstmarkt belanden, staan we oog in oog met de grootste kerstboom van Bologna. Tussen de historische stadsbibliotheek en het vroegere stadhuis houdt deze groene reus met rode slingers het standbeeld van Neptunus gezelschap in de donkere wintermaanden.

De oudste kerstmarkt van Bologna

De Fiera di Natale in de Via Altabella is te vinden naast de op een na grootste kerk van Bologna. Maar lopend langs de eindeloze rij kramen met snoep, kleding en kerstdecoraties is van de Cattedrale di San Pietro weinig te zien. Deze kerstmarkt is namelijk overdekt. Met zijn felle verlichting is hij echter niet direct de gezelligste van het stel. Maar shoppen kun je er des te beter. Vandaar dat het hier altijd druk is. Want hoewel Italiaanse kinderen de meeste cadeautjes krijgen bij la Befana (het Italiaanse kinderfeest op 6 januari) zijn kerstcadeautjes populair. Door smalle straatjes en langs de ‘scheve torens’ lopen we naar de oudste kerstmarkt van de Noord-Italiaanse stad. Wie denkt dat de oudste kerstmarkten vast in Duitsland te vinden zijn, zou het namelijk wel eens mis kunnen hebben. De Fiera di Santa Lucia is een van de grootste kerstmarkten van de regio Emilia-Romagna en gaat terug tot de 16de eeuw. De middeleeuwse portico’s van de kerk Chiesa di Servi Maria zijn volgens veel inwoners onderdeel van het collectieve geheugen van de Bolognezen: van jongs af aan komen kinderen hier op koude decemberavonden met hun ouders. Francesco verkoopt houten figuurtjes voor in de kerststal en weet precies waarom bezoekers zo graag naar deze kerstmarkt komen: ‘De sfeer is hier altijd goed en het is de beste plek om kerstversiering te kopen of je te vergapen aan de kerststaltaferelen’. Hij wijst op zijn eigen uitstallingen waar fijngesneden houten figuurtjes honderden kindjes Jezus verbeelden. ‘Deze kerstmarkt is net zo nauw verbonden met Bologna als de torens en de portico’s’.

Thuis staat de tortellini op tafel

Toch wordt kerst in Bologna niet op de kerstmarkt gevierd. Dat gebeurt thuis op de avond van 24 december als de hele familie geniet van gerechten als cotechino (Italiaanse worst), stinco di maiale (varkenspoot) en natuurlijk de beroemde Bolognese tortellini. Vriendin Emanuela lacht als ik haar vraag wat er op kerstavond op het menu staat: ‘tortellini, tortellini, tortellini’. Met kerstmis zijn deze kleine gevouwen pastarondjes bijna net zo heilig als het kindje Jezus. De bereiding kost veel tijd en is niet gemakkelijk. Desondanks is een Bolognese kerst niet compleet zonder tortellini, liefst zo klein mogelijk. Daarom is tortellini een gerecht wat traditioneel gemaakt wordt door grootmoeder, moeder en dochter samen. Vaak heeft het jongste dochtertje de kleinste vingertjes die precies geschikt zijn om de kleine tortellini te maken. En als Bolognezen de volgende dag opstaan, staat de panettone te wachten op de ontbijttafel. Mocht je je afvragen wat die gekleurde vierkante pakketjes in elke etalage toch zijn: dat is nu de panettone, het favoriete kerstbrood van elke Italiaan. Oorspronkelijk komt dit luchtige en zoete brood uit Milaan, maar ook Bolognezen zijn er dol op. Met een flinke laag boter en een espresso zijn de Italianen klaar voor de kerstmis. En daarna? Emanuela lacht: ‘tortellini tortellini tortellini’ knipoogt ze.