Historische palazzo’s met portico’s, torens en rode daken zie je in Bologna zoveel dat Palazzo Re Enzo bijna niet opvalt. Dankzij zijn prominente ligging en bewogen verleden doet het dat echter toch. Bolognezen zijn dol op dit palazzo met zijn verhalen en we ontdekken al snel waarom.

Koning Enzo

‘Het klinkt wat tegenstrijdig’, geeft onze gids Alice toe: een palazzo – historisch pand – dat van alle gemakken was voorzien en gebouwd was voor het stadsbestuur, maar dienstdeed als gevangenis. ‘Maar’, voegt ze er snel aan toe, ‘wel een koninklijke gevangenis’. We staan in de bovenste zaal van Palazzo Re Enzo. Aan het einde van de 13de eeuw verbleef Koning Enzo van Sardinië hier: de beroemdste gevangene die Bologna ooit heeft gehad. Alice lacht ondeugend ‘en niet alleen omdat hij de zoon van Frederik II was, de keizer van het Heilige Roomse Rijk’. We volgen Alice naar een van de grote ramen met donkere houten kozijnen. Dit smaakt naar meer.

Een prominente locatie

In het hart van het historische centrum van Bologna ligt Piazza Maggiore. Het grote plein is omringd door rode gebouwen met portico’s, kantelen en hoge boogramen. Verschillende middeleeuwse torens steken boven de daken uit. De grote trappen van Basiliek San Petronio zijn bezaaid met kletsende studenten. Op het terras voor Palazzo del Podestá klinken de glazen. Al eeuwen is Piazza Maggiore de plaats waar Bolognezen elkaar ontmoeten, zaken doen en bijpraten (in rap Italiaans). Dat het stadsbestuur in 1200 besloot om hier – in Palazzo del Podestá – zijn zetel te vestigen is dus niet verwonderlijk.

Economische successen en een groeiende bevolking

Dankzij het economische succes van de textiel- en zijdehandel en de aantrekkingskracht van de universiteit, groeide de bevolking van Bologna – en daarmee het stadsbestuur – in de 12de en 13de eeuw snel. Zo snel, dat het rode palazzo met zijn prachtig gedecoreerde zalen uit zijn voegen barstte. Nog geen halve eeuw later werd er daarom een tweede gebouw aan het Palazzo del Podestá – ook wel palazzo vecchio genoemd (oud palazzo) – vastgeplakt: palazzo nuovo (nieuw palazzo). Het is dit gebouw, dat later vernoemd is naar Bologna’s beroemdste gevangene en dat we vandaag willen ontdekken. Er is echter één probleem. Palazzo Re Enzo is gesloten.

De entree

Op de begane grond van Palazzo del Podestá – dat grenst aan Piazza Maggiore – bevindt zich het toeristisch informatiepunt van Bologna. Posters van culinaire evenementen en het Ferrarimuseum lachen ons van alle kanten toe. Hier ontmoeten we gids Alice, die bevestigt dat Palazzo Re Enzo alleen bij evenementen voor publiek toegankelijk is. Na lang aandringen is ze echter bij uitzondering bereid ons rond te leiden. In de schaduw van de hoge portico lopen we naar de ingang van Palazzo Re Enzo. De kleine hoog ommuurde binnenplaats met waterput is afgesloten met een groot ijzeren hek en voelt – eenmaal binnen – als een oase van rust te midden van het toeterende Italiaanse verkeer.

Gouden gevangene

Alice loopt de brede trap op die – hoe kan het ook anders in Bologna – overdekt is met een portico. ‘Palazzo Re Enzo is onderdeel van een groter complex waar ook het Palazzo del Podestá en het Palazzo Capitano del Popolo onderdeel van zijn’, vertelt ze als we op de overloop staan die de eerste twee gebouwen met elkaar verbindt. Hier stond Koning Enzo ook, vlak na zijn gevangenneming in 1249 in de slag bij Fossalto. Ondanks smeekbedes van zijn vader – Keizer Frederik II – lieten de Bolognezen hun gouden gevangene niet gaan. Het pasgebouwde Palazzo Re Enzo – dat met zijn metersdikke muren en kantelen verdacht veel lijkt op een middeleeuws kasteel –  bood uitkomst.

Dwalen door koninklijke zalen

Onze ogen dwalen door de lege zaal waar alleen de pilaren staan die het gewelfde dak ondersteunen. Tijdens evenementen is het hier een drukte van belang. Nu oogt de zaal waarvan de muren en vloer duidelijk goed onderhouden zijn, echter leeg en donker. Ondanks de hoge ramen valt hier weinig daglicht naar binnen. We dwalen van het ene naar het andere raam om vervolgens naar een hoger gelegen zaal te lopen. Ook deze zaal is leeg en hoewel de muren lichtgeel zijn, oogt deze ruimte zo mogelijk nog donkerder. ‘Toen de Koning hier woonde zag het er heel anders uit’ knipoogt Alice.

De legendes van Koning Enzo

Over de 23 jaar die de blonde Koning Enzo hier – tot zijn dood in 1272 – doorbracht, raken de Bolognezen niet uitgepraat. Zo mocht hij vrouwen ontvangen en de dochters van de adellijke families vochten om zijn aandacht (en zijn bed). Ook zijn vele ontsnappingspogingen zijn beroemd: zo haalde hij een wijnhandelaar over hem in een wijnkist naar buiten te smokkelen. Palazzo Re Enzo had waarschijnlijk tegenwoordig een andere naam gehad, als er niet een blonde lok van de koning uit de wijnkist had gehangen: ontsnapping mislukt. Toch had de koning het zeker niet slecht: hij had een kleine hofhouding en zou zeker vereerd zijn geweest dat ‘zijn gevangenis’ acht eeuwen later nog steeds zijn naam draagt.

De parel van het palazzo

Voor we afdalen naar de drukte van het centrum, neemt Alice ons mee naar de mooiste zaal van Palazzo del Podestá. De inrichting en aankleding van Palazzo Re Enzo was verzorgd, maar sober. Wanneer we de Salone del Podestá binnenstappen knipperen we dan ook even met onze ogen. De muren van de enorme zaal zijn van boven tot onder versierd met fresco’s. Reusachtige kroonluchters versterken het binnenvallende licht van de hoge ramen. Bijna eerbiedig lopen we over de marmeren vloer. ‘Hier vergaderde het stadsbestuur’ vertelt Alice. ‘Toen dat verhuisde naar het tegenoverliggende Palazzo Comunale deed de salon achtereenvolgens dienst als theater, sportzaal en…brandweerkazerne’. Alice lacht om onze verbazing en bevestigt, ‘deze palazzo’s blijven verrassen, al eeuwenlang’.

Salon